شعری از محمود درویش

استاندارد

عاشق بد اقبال

دلم بر من شوریده است
از کنار عشق می گذرم، چونان ابری بر انگشتری درخت
بی سر پناه بی باران
چونان گذر سایه بر سنگ
و خود را از پیکری که هرگزش ندیده ام واپس می کشم
و دلم را چون پیراهنی بر شانهّ خویش می برم .

*****

 …و ای عشق، ای که عشقش می نامند
تو کیستی که هوا را شکنجه می کنی
و زنی را در سی سالگیش به جنون می کشانی
و مرا پاسدار مرمری می سازی که آسمان از گامهایش جاری است؟
چه نام داری ای عشق، چیست آن نام دوردست که در پس پلکهایم آویخته است
و چیست نام آن سرزمینی که در گامهای زنی خیمه زده است
تا بهشتی باشد برای گریستن.
و تو کیستی ، بانوی من ای عشق، تا فرمانبردارت باشیم
و از قربانیانت گردیم؟
تو را چندان می ستایم تا بر کف دستانم واپسین فرشته ات بینم.

*****

عاشقی بد اقبالم
بخواب تا رویایت را ادامه دهم
بخواب تا فراموشت کنم
بخواب تا جایگاهم را در ابتدای گندم ، در سرآغاز کشتزار و آغاز زمین از یاد ببرم
بخواب تا بدانم بیش از آنچه دوستت دارم دوستت می دارم
بخواب تا در میان بیشهّ انبوهی از لطیف ترین موها
بر تن آواز کبوتر گام بگذارم
بخواب تا بدانم در کدامین نمک می میرم
ودر کدامین عسل برانگیخته خواهم شد
بخواب تا دستانم را شماره کنم
تا آسمانها و شکل گیاهان را در تو بشمارم
بخواب تا گذرگاهی برای روحم حفر کنم
روحی که از سخنم گریخته و بر زانوانت فرو افتاده است….
بخواب تا بر من بگریی.

*****

دوست دارم، دوست دارم ، دوستت دارم
نمی توانم به آغاز دریا برگردم
ونه یارای رفتن به پایان دریا را دارم. حرفی بزن!
دریا مرا تا کجا در تمنایت خواهد برد
و تا چند جانداران خرد در فریادت بیدار خواهند شد؟
مرا بدار تا خوراک کبک و میوهّ توت را در ستاره ّ زحل
بر آتشزنهّ زانوانت به دست آورم.

دوست دارم ، دوست دارم ، دوستت دارم
اما نمی خواهم بر موجهایت سفر کنم
مرا بگذار ، همان گونه که دریا صدفهایش را
بر کرانهّ تنهایی بی آغاز وامی گذارد.

عاشقی بد اقبالم
نه می توانم به سویت بیایم
و نه می توانم به خودم برگردم.

دلم بر من شوریده است.

(ترجمهء بخشی از یک شعر بلند که سالها پیش به این قلم و به لطف مرحوم سیدحسن حسینی در مجلهء کیان به چاپ رسیده بود)

یادی از دکتر شوقی ضیف

استاندارد

شوقی ضیفتاریخ و تطور علئم بلاغت

بیش از یک سال از درگذشت محقق مشهور مصری دکتر شوقی ضیف می گذرد . ضیف در دهم مارس  ۲۰۰۵م  در نود و پنجمین سال از زندگانی خویش دنیا را در حالی وداع گفت که حدود پنجاه اثر جدی  در حوزه های مختلف از تاریخ ادبیات گرفته تا مباحث گوناگون نقد ادبی و بلاغت و دستور زبان و تحقیق وتصحیح متون و فرهنگ عامه و… به نگارش در آورده بود. ضیف در مجامع علمی ما نیز شخصیت شناخته شده ای است و آثار متعددی از وی در ایران ترجمه و منتشر شده است. آخرین اثر تحقیقی این استاد مصری که به  فارسی برگردان شده  کتابی است به نام « تاریخ و تطور علوم بلاغت » این کتاب جدی ترین و گسترده ترین پژوهشی است که در حوزه پیشینه دانش بلاغت در دنیای اسلام صورت گرفته  است. بخش عمده ای از کتاب به آثار و دیدگاههای بلاغت نگاران ایرانی و بزرگانی چون  عبدالقاهر جرجانی اختصاص یافته که نظریات آنها در نزد منتقدان و نظریه پردازان روزگار ما  نیز سخت محل اعتناست.  انتشارات دانشگاهی « سمت » این کتاب را در اوایل  سال ۱۳۸۴ با ترجمه نویسنده این یادداشت روانه بازار نشر کرد.

مضامین گمشده (2)

استاندارد

قدسی مشهدی  از شاعران مضمون پرداز سبک هندی در قرن یازدهم هجری است. او در قالبهای مختلف طبع آزموده است٬اما در قصیده و مثنوی تواناتر می نماید. بیشتر قصاید قدسی در منقبت ثامن الائمه حضرت رضا (ع) است. دیوان قدسی را استاد محمد  قهرمان  تصحیح و انتشارات دانشگاه مشهد  به سال ۱۳۷۵ منتشر کرده است. اینک نمونه ای از ابیات او:

در بزم جهان شمع شب افروزی کو
در هفت فلک اختر فیروزی کو

گویی: «نبود به یک روش سیر فلک»
عمری ست که شب می گذرد روزی کو؟!

من و تو چون قدح و باده آشنای همیم
من از تو چشم نمی پوشم و تو از من روی

چه حیله کرد ندانم دلیل راه وصال
که ره تمام شد و من به جای خویشتنم

بر لب شکسته می گذرد حرف توبه ام
چون کودکی که نو به سخن آشنا شود

شرح احوال اسیران سر به سر سوز دل است
نامه ما شعله در بال کبوتر می زند

آن سیه روز فراقم که قضا صبح ازل
روز من دید و سواد شب یلدا برداشت

پیوسته دیگران ز قدح باده می خورند
ما خورده ایم زین قدح واژگون شکست

سبحه بر کف توبه بر لب دل پر از ذوق گناه
معصیت را خنده می آید ز استغفار ما!

دلگرمی من ز دیدن توست
این آینه رو بر آفتاب است!

عینک

استاندارد

به خلاف تصور بیشتر مردم عینک  در شکل و شمایل امروزی آن سابقه ای بسیار قدیمی دارد و قرنهاست که مردم  ایران  با  این  وسیله ء چشم نواز  آشنایی  دارند . نقاشان  ایرانی  حداقل از روزگار رضا عباسي ( متوفي۱۰۴۴ ه ق )  تصویر  عینک را در  آثار خودشان ترسیم کرده اند . رواج عینک  در طی  این  قرنها به گونه ای  چشمگیر بوده  است  که  شاعران ،  بویژه  سخنوران  سبک هندی  به  مضمون آفرینی با  آن روی آورده اند . در ابیات صائب وبیدل و… ذکر  عینک را  فراوان می توان یافت. هاتفی جامی (متولد ۹۲۷ ه ق ) به استفاده منشیان آن روزگار از عینک اشاره ای ظریف دارد :

                 از او یافته منشی چرخ پیر                   ز خورشید و مه عینک دلپذیر   

دانش مشهدی (متوفی ۱۰۶۰ه ق)  سروده است:

عینکی باید مرا از شیشهء می ساختن          تا توانم خواند در پیری خط میخانه را

 طغرای مشهدی (متوفی حدود ۱۰۷۸ ه ق) می گوید:

طرب گل کرده از هر شاخ و گل چیدن نمی دانم      پریشان  بلبلم  جز  گلستان  دیدن نمی دانم

 نسازد  تا  نگاه  پیر  جامم  صاحب  دیدی       چو  عینک  گر سرا پا  دیده ام  دیدن  نمی دانم

 اما از صائب تبریزی (متوفی ۱۰۸۶ه ق) بخوانید:

عشق عالم سوز هر داغی که سوزد بر دلم          عینک دیگر شود بهر دل بینای من

          شده ست صبح قیامت مرا سفیدی موی          عصا صراط من و عینکاست میزانم

 صائب حتی به عینک دوربین – در برابر نزدیک بین- هم اشاره کرده:

        نیست ممکن که ز  من دور توانی گردید          عینک  صاف دلان دور نما می باشد

در آن زمانها گویا مثل امروز گاهی که می خواسته اند عینکی ها را  دست بیندازند به آنها « چار چشم» می گفتند که منظورشان « سگ چارچشم » بوده ، یعنی  نوعی سگ  که دو خال سیاه شبیه چشم زیر چشمهایش دارد.  قدسی مشهدی (متوفی ۱۰۵۶ ه ق) گفته است:

              سگ نفس را رفته از کار  چشم          تو از عینکش  کرده ای چار چشم!

شوخی با اکبر گنجی!!

استاندارد

گنجیگنجی ز حبس رسته با ریش آمد
با این همه ریش سوی تجریش آمد

 تا خود نکند کسی  فراموش او را

دنیای رسانه ها به یاریش آمد

در صفحه اول جراید عکسش

سرزنده و شادمان تر از پیش آمد

 

کشکول و عبا و من تشا می باید

آن را که به چهره همچو درویش آمد

 

بر او چه گذشت تا چنین ژولیده

مانند من غریب دلریش آمد؟!

 

چون دید گذشته دورهء اصلاحات

با آن همه پشم و این همه ریش آمد!

 

امید که هیچ گه نگردد تکرار

این شش سالی که غرق تشویش آمد

آیت آیاها

استاندارد

12369_poster405

اين غزل مربوط به دي ماه ۸۳ است و در حال و هواي طوفان سونامي سروده شده با اين همه چون موضوع اصلي آن انسان و رنجهاي هميشه اوست  بدين اميد كه حوادث طبيعي از قبيل طوفان و سيل و زلزله هرگز به بلا و مصيبت تبديل نشوند، آن را تقديم حضورتان مي كنم:

 طوفانی آمد از دل دریاها
درهم شکست خانه رویاها

طوفان گرفت و صورت شب گم شد
در کام هولناک هیولاها

کوبید طبل مرگ و خروشیدند
شیون کنان گروه هماواها

 بر شانه های زلزله لرزیدند
دریا و کوه و ساحل و صحراها

 

دستی تکیده، بخزیده در طوفان
چشمی به راه مبهم فرداها

 

دریا همیشه آبی و زیبا نیست
اوج است و موج و وحشت و غوغاها

 

در جان آدمی هم دریایی ست

دریا تر از تمامی دریاها

 

انسان حقیقتی ست معمایی

مبهم تر از تمام معماها

 

طوفان و سیل و زلزله تمثیلی ست

از التهاب آیت آیاها

 

انسان به رغم هر چه زمین خوردن

می ایستد دوباره بر این پا ها

 

می ایستد دوباره و می سازد

کاشانه ای به رنگ تمناها