درس سه واحدی فارسی عمومی ، تقریبا به یک مشکل عمومی در دانشگاهها تبدیل شده است.از اسم این درس که آدم را به یاد حمام و …عمومی(!) می اندازد و نوعی غیر ضرور و کم ارزش بودن را تداعی می کند تا برخی کتابهای پر اشکال که در این زمینه به عنوان متن درسی تدریس می شود تا مدرسان کم اطلاعی که در برخی دانشگاهها به آموزش این درس گماشته می شوند و تا کلاسهای پرجمعیت و نامنظمی که به این درس اختصاص می یابد و فقدان متولی و مدیریت مشخص برای آموزشهای عمومی و…همه و همه خبر از  نابسامانی در زمینه تدریس درسهای عمومی زبان و ادبیات فارسی در مراکز دانشگاهی می دهند.البته هستند کلاسهای مفید و استادان صاحب نظری که درس فارسی عمومی آنها سخت دلنشین است و خاطره کلاسهایشان تا سالها در ذهن دانشجویان باقی می ماند و بر رغبت و آشنایی آنها به ادبیات دیروز و امروز می افزاید…اما متاسفانه تضییع عمر و استعداد استادان و دانشجویان و حتی ایجاد انزجار نسبت به ادبیات فارسی در قالب این درس  هم کم اتفاق نمی افتد! 

آقای مصطفی موسوی ، از دوستان و  همکاران واقعا فاضل و خوش فکر ما در دانشگاه تهران ، پیشنهاد عملی و جالبی برای حل مشکل درس فارسی عمومی مطرح کرده اند که در ادامه آن را خواهیم آورد و امیدواریم مورد توجه قرار گیرد:  

سخني با استادان زبان و ادب فارسي

سال هاست درسي با عنوان فارسي عمومي در دانشگاه ها براي دوره هاي كارداني و كارشناسي و… عرضه مي شود. در سال هاي دهه ي 60 اين درس به صورت 2 درس 2 واحدي عرضه مي شد و بعد در پي تقليل دروس عمومي و اختصاصي به يك درس 3 واحدي كاهش پيدا كرد.

اين در واقع آخرين فرصتي است كه دانشجويان دانشگاه ها كه مهمترين قشر نسل جوان جامعه ي ما را تشكيل مي دهند مي توانند با ادبيات وسيع و عميق فارسي سر و كار داشته باشند، مهارت هاي خواندن و نوشتن را تكميل كنند و از ادبيات لذت ببرند.

بابا نگاهي كارشناسانه به نحوه ي اجراي اين برنامه در دانشگاه ها مي بينيم كه مشكلاتي جدي براي رسيدن به هدف يا اهدافي وجود دارد كه برنامه ريزان محترم در تعيين اين درس در نظر گرفته بوده اند.
۱.    متأسفانه دانشجويان رشته ها و مقاطع مختلف به دلايل گونه گون كه در اين مقال به آن ها اشاره خواهد شد اين درس را جدي نمي گيرند و آن را به عنوان يك درس حاشيه اي، وسيله اي براي بالا بردن معدل، زنگ تفريح و… تلقي مي كنند.
۲.دانشجويان اين درس را با سليقه ها و علايق خود منطبق نمي بينند. بعضي به ادب معاصر دلبسته اند، برخي از ادب كهن لذت مي برند، عده اي تاريخ ادبيات را مهم و جالب توجه مي يابند، گروهي به وزن و قافيه و صناعات ادبي توجه دارند، برخي شيفته ي شعرند و ديگراني طرفداران پر و پا قرص داستان و رمان اند، كساني روح حماسي دارند و بعضي ديگر در عالم غزل سير مي كنند، گروهي به دنبال مفاهيم عرفاني اند و برخي به دنبال فراگرفتن آيين نگارش و پژوهش اند و … از  . هر كداماصحاب اين علايق و سلايق كلاس درس فارسي عمومي را مفيد نمي يابند و خود را مجبور به حضور در كلاس مي بينند و ناگفته نتيجه ي آن پيداست كه چيست.
۳.   متأسفانه بسياري از استادان زبان و ادب فارسي اين درس را جدي تلقي نمي كنند و آن را درسي بي اهميت مي دانند، برخي تدريس آن را دون شأن خود مي بينند، برخي صرفا براي پر شدن برنامه ي هفتگي خود به آن تن مي دهند و براي تدريس آن هيچ برنامه و هدفي ندارند، عده اي اعتقادي به ارزشمندي ادب معاصر ندارند و از روي ناچاري كتاب را تدريس مي كنند و بعضي تدريس آيين نگارش و… را خسته كننده مي يابند. اين ها واقعيت هايي است كه در پايين آمدن سطح كيفي كلاس هاي فارسي عمومي تأثير بسياري دارد.
۴.   بسياري از كتاب هايي كه به منظور تدريس فارسي عمومي در دانشگاه ها تأليف شده و شمار آن ها به هشتاد مي رسد از كيفيت و كميت مطلوبي برخوردار نيست. بعضي از مؤلفان محترم قضيه را آن چنان كه بايد جدي نگرفته اند و صرفا خواسته اند كتابي تأليف كنند كه در خوشبينانه ترين تلقي، تنها بااين هدف بوده كه دانشجو براي تهيه ي كتاب به زحمت نيفتد.

 

مواردي كه اشاره شد در مجموع سبب مي شود كه بين دانشجو و استاد و درس ارتباطي ايجاد نشود كه بتوان از آن نتيجه اي گرفت يا اساسا انتظار نتيجه ي مطلوبي داشت. كلاسي تشكيل مي شود، دانشجوياني در آن حاضر مي شوند، استادي درس مي دهد، هزينه ها و اوقات عزيز و گران بهايي صرف مي شود اما با كمترين فايده.

براي رفع اين مشكلات پيشنهاد مي كنم به جاي برگزاري كلاس هاي فارسي عمومي با اين وضعيت نامطلوب، دانشجويان را آزاد بگذاريم كه در طول دوره ي تحصيلي به گروه زبان و ادب فارسي دانشگاه خود مراجعه كنند و از ميان دروس پايه، اصلي و تخصصي رشته ي زبان و ادب فارسي بنا بر توان، علاقه و سليقه ي خود دو درس 2 واحدي انتخاب كنند.

اجراي اين پيشنهاد فوايد بسياري دارد:

●دانشجو درسي را انتخاب مي كند كه به آن علاقه دارد و انگيزه اش براي شركت در كلاس و فراگيري به مراتب بيشتر است.

●استاد در تدريس درس مورد علاقه ي خود انگيزه ي بيشتري دارد و جدي تر است و مطالبي را عرضه مي كند كه حاصل تحقيقات اوست و به احتمال بسيار تازه است و جالب توجه براي دانشجويان و دانشجويي كه در كلاس كنار دانشجوي ادبيات نشسته است اين احساس را ندارد كه استاد در عرضه ي مطالب تخصصي به بهانه ي عمومي بودن كلاس، احتياط مي كند.

●حضور دانشجويان رشته هاي مختلف در كلاس ادبيات در كنار دانشجويان زبان و ادب فارسي جو فوق العاده مطلوبي ايجاد مي كند. اختلاف تحليل ها و تلقي هاي دانشجويان غير ادبيات با توجه به دانش تخصصي شان، افق هاي تازه اي براي استاد و دانشجوي ادب فارسي مي گشايد و ارتباط بين رشته ها (ادبيات و ديگر رشته ها) به صورت معني داري اتفاق مي افتد كه مطمئنا فوايد بسياري خواهد داشت.

●دانشجوي ادبيات فارسي هنگامي كه دانشجويان رشته هاي ديگر را در كنار خود مي بيند كه با ديدهاي متفاوت و دانسته هاي متنوعي به ادبيات مي نگرند ضمن اين كه درس خود را جدي تر تلقي مي كند انگيزه ي بيشتري براي پژوهش پيدا مي كند و به ارتباط علوم و فنون با درس خود بيشتر پي مي برد، حوزه ي مطالعاتش وسيع تر مي شود و عميق تر به مسائل مي نگرد.

●گفت و گوي دانشجويان و استاد در كلاس ادبيات بيش از پيش علمي مي شود كه نياز امروز دانشجويان و استادان ادبيات است. و نيز بسياري از دانشجويان ديگر رشته ها توجهشان به ادبيات دو چندان مي شود و حاصل برگزاري اين كلاس ها مطمئنا بيش از آني مي شود كه براي برنامه ريزان متصور بوده است.

●اجراي اين پيشنهاد در دانشكده هايي كه فاقد گروه زبان و ادب فارسي هستند طبيعتا ممكن نيست و بايد به برگزاري همان كلاس هاي فارسي عمومي ادامه داد و البته اين امر مانعي براي اجراي پيشنهاد نيست.

تغيير برنامه ها و روش ها هميشه با مشكلاتي همراه است و مجريان و برنامه ريزان محترم غالبا از آن گريزانند. براي برخي از همكاران نيز تغيير عادت چندان خوشايند نيست. لذا از همه ي استادان محترم زبان و ادب فارسي تقاضا مي كنم بزرگوارانه به اين پيشنهاد التفاتي بنمايند و از اظهار نظر در باره ي آن به هر صورتي كه مصلحت مي دانند دريغ نفرمايند. شايد كه اتفاقي براي برون رفت از اين وضعيت نامطلوب كلاس هاي فارسي عمومي حاصل شود.