نی نامه را که با “بشنو این نی چون حکایت می کند” آغاز می شود, روح مثنوی دانسته اند و بقیۀ شش دفتر مثنوی را شرحی بر آن چند بیت آغازین شمرده اند.گویا مولوی نی نامه را نخست به عنوان اثری مستقل سروده و بعدا به درخواست مریدان آن را ادامه داده و با شرح و بسط مفاهیم نی نامه کتاب جاودان مثنوی را آفریده است.
این یک نکته. نکتۀ دیگر اینکه مولوی در بسیاری از سروده هایش از تخلص “خاموش” یا “خمش” یا “خامش” و حتی… “خمش کن” استفاده می کند که نشان می دهد آنچه برایش در تخلص مهم است مفهوم خاموشی است. البته بسیاری از آثارش هم فاقد تخلص است که نشان می دهد چندان در بند آوردن آن نبوده است!
با این دو مقدمه وقتی به نی نامه به عنوان اثری مستقل نگاه می کنیم و در جستجوی تخلص مولانا در پایان آن برمی آییم به این بیت می رسیم:

درنیابد حال پخته هیچ خام
پس سخن کوتاه باید والسلام

آیا “سخن کوتاه باید” اشاره ای به تخلص مولانا نمی تواند باشد؟