رباعی یک قالب شعری فارسی و خراسانی است که پیشینیان به آن “ترانه” می گفتند و معمولا آن را به صورت تصنیف و همراه با موسیقی اجرا می کردند. چون عربهادر قدیم با این قالب آشنا نبودند نامی هم روی آن نگذاشته بودند. طبعا کلمۀ رباعی هم اصطلاح فارسی زبانهایی است که با عربی آشنا بودند.
بعضیها خیال می کنند اصطلاح رباعی به دلیل این است که این قالب از چهار مصراع تشکیل شده که تصور باطلی است چون اساسا در شعر فارسی مصراع واحد شمارش و ملاک شکل گیری قالب نبوده است.دو دیگر اینکه اگر چنین بود باید دوبیتی را هم رباعی می گفتند که نگفته اند!

در واقع رباعی یک اصطلاح دقیق عروضی است. به قول اصحاب عروض:” از بهر آنکه بحر هزج (که وزن این قالب است) در اشعار عرب مربع الاجزاء آمده است” این قالب را رباعی نامیده اند.توضیح بیشتر اینکه هر بیت از رباعی – بر اساس اوزان شعر عرب- دو بیت محسوب می شود و دو بیت آن طبق عروض عربی رباعی است یعنی چهار بیت به شمار می آید.

جالب است بدانیم که شاعران عرب بعد از آشنایی با این قالب به آن علاقه نشان داده و اشعار فراوانی در قالب رباعی گفته اند و جالب تر اینکه بدانیم عربها به رباعی “دو بیت” می گویند که بر عکس اصطلاح ما کاملا فارسی است.این را هم بد نیست بدانید که دکتر مصطفی کامل الشیبی از محققان مشهور عرب چند سال پیش کتاب “دیوان الدوبیت فی الشعر العربی” را منتشر کرده است.این کتاب در باب رباعیات شاعران عرب است.

بعد از این مقدمات نمی دانیم کسانی که این روزها اسم قدیمی و شناخته شدۀ رباعی را برداشته و به جای آن “چارانه” گذاشته اند از ریشۀ این اصطلاح خبر دارند یا اینکه طبق رسم روزگار این اصطلاح را فقط “دوبله” به فارسی کرده اند! امیدواریم تغییر نامی که داده اند بر اساس آگاهی و حکمت باشد نه مثل آن کسانی که “دایرۀ حمل و نقل مستقیم” را کرده بودند: “گردکی آورد و برد سیخکی” تا به پارسی سره سخن گفته باشند! (البته منظور ما برخی استادان محترم که از باب تفنن ادبی اصطلاح سازی می کنند نیست!)